وقتی فرد به یک بیماری رنجآور هموروئیدی مبتلا میشود، انتخاب درمان بواسیر برای او مشکل خواهد شد. زیرا همیشه پزشک چند روش درمانی را همراه با معایب و مزایای آن بر سایر روشها توضیح داده و توصیه میکند. در نهایت بیمار است که بین گزینههای ترجیحی پزشک حود انتخاب میکند. وقتی پای درمانهای سنگینتری چون جراحی به میان میآید معمولاً فرد در انتخاب خود حساستر میشود. از میان جراحیهای هموروئیدی انواع لیزری آن از محبوبیت بیشتری در میان مردم برخوردار است. زیرا انسانها تا جایی که بتوانند از تیغ برنده جراحی میگریزند. لیزر برای درمان تمامی انواع بواسیر مؤثر است.
درمان بواسیر با لیزر از چند مزیت بارز برخوردار است که عبارت است از:
البته ناگفته نماند که لیزر هم همانند تمامی روشهای درمان بواسیر معایبی دارد که شامل:
جراحی هموروئید با لیزر نیز به عنوان یک نوع هموروئیدکتومی لیزری شناخته شده است که کل فرآیند درمان در آن با یک اشعه لیزر انجام میشود. با وجود مزایایی که این روش دارد ولی نباید آن را در ردهی اولین خط درمانی بواسیر قرار داد. این روش فقط وقتی توصیه خواهد شد که فرد چارهای جز جراحی نداشته باشد. آنگاه بین اعمال جراحی به دلیل خطرات و عوارض کمتر، بیشتر توصیه میشود.
انعقاد مادون قرمز (IRC) یک روش غیر
جراحی کمتهاجمی درمان بواسیر است که به سرعت و به طور گسترده به عنوان یک خط درمانی مؤثر
با استقبال مواجه شد و بر سایر روشها پیشی گرفت. یک روش غیر جراحی کمتهاجمی
درمان هموروئید است که به سرعت و به طور گسترده به عنوان یک خط درمانی مؤثر با
استقبال مواجه شد و بر سایر روشها پیشی گرفت. قابل تحمل بودن، مشکلات و عوارض
کمتر ناشی از آن سبب ترجیح آن بر سایر روشها شد. در روش مادون قرمز با استفاده از
تماس یک پروب کوچک در ناحیهی بالایی عروق متورم هموروئید و تاباندن نور مادون
قرمز به مدت یک ثانیه، رگ بالایی هموروئید را منقبض و سپس منعقد میکنند تا
خونرسانی به هموروئید قطع شود. در واقع حرارت ناشی از این نور ناحیه را میسوزاند
و خشک میکند. در این روش همانند مسدود کردن رودخانههایی که به یک دریاچه ختم میشوند
میتوان منجر به خشک شدن دریاچه شد.
روش انعقاد مادون قرمز برای بواسیرهای کوچک و متوسط و
انواع داخلی که با درد و خونریزی همراه هستند و به درمانهای علامتی پاسخ نمیدهند،
بسیار کارآمد و مناسب است.
انعقاد مادون قرمز علاوه بر کمهزینه بودن، نیازی به
بستری شبانه در بیمارستان ندارد و میتواند حتی به صورت سرپایی در مطب پزشک انجام
شود. این روش از اسکلروتراپی مؤثرتر و از روش رابربند زود بازدهتر است و سریعتر
نتیجه میدهد. انعقاد مادون قرمز نیاز به آمادگی قبل از عمل خاصی ندارد و طی ده
دقیقه انجام میشود، اما بسته به شدت آسیب ممکن است نیاز به تکرار آن برای پوشش
تمام نواحی باشد.
به جز احتمال احساس اجابت مزاج بلافاصله پس از عمل به
دلیل تحریک کانال مقعد و کمی خونریزی عارضهی دیگری وجود ندارد. استفاده از حمام
نشسته آب گرم و مصرف ملین برای نرم شدن مدفوع و راحتتر شدن اجابت مزاج به کاهش
ناراحتی پس از انعقاد مادون قرمز کمک میکند.
به منظور پیشگیری از بازگشت مجدد هموروئید در فرد، تغییر
در شیوهی زندگی با اضافه کردن فیبر بیشتری به رژیم غذایی، مصرف مایعات فراوان،
ورزش روزانه و کاهش وزن اضافی توصیهی میشود.
بستن باند لاستیکی یا رابربند یک روش درمانی کم تهاجمی هموروئید است
که با بستن پایه زایدهی هموروئیدی و قطع جریان خون باعث از بین رفتن آن میشود.
هموروئید بسته شده با باند لاستیکی طی یک هفته کوچک شده و میافتد. این درمان فقط
برای بواسیرهای داخلی استفاده میشود. در انواع پیشرفته هموروئید داخلی که بافت
متورم تا پایین و خارج مقعد کشیده شده است، مناسب نیست. با وجود دردناک بودن روش
توسط بسیاری از افراد برگزیده میشود زیرا شاید روشهای کمدردتر به خوبی آن عمل
نکنند. در ۸۰ درصد موارد این روش کارآمد است و دیگر نیاز به اقدامات دیگر و جراحی
ندارد.
اگرچه ممکن است عمل جراحی برای برداشتن هموروئید
(هموروئیدکتومی) نتایج بهتری در دراز مدت از روشهای ثابت کننده مانند بستن باند
لاستیکی فرآهم کند، اما جراحی هم گرانتر و هم دورهی نقاهت طولانیتری دارد.
همچنین فرد در معرض خطر عوارض بیشتری قرار میگیرد.
این روش برای یک یا دو زایده در مطب به صورت سرپایی و در
صورت نیاز همراه با بیحسی موضعی انجام میشود. برای انجام فرآیند در تعداد بیشتر
باید فرد تحت بیهوشی عمومی قرار گیرد. احساس درد و پری ناحیهی مقعد پس از
جاگذاری باندهای کشی ممکن است کمی ناخوشایند باشد.
بسته به توانایی و مقاومت بدن هر فرد ممکن است، نیاز یا
عدم نیاز به چند روز استراحت پس از آن باشد. این عمل برای برخی افراد آنقدر ساده
است که میتوانند بلافاصله به زندگی روزمره و فعالیت عادی خود برگردند. البته باید
از بلند کردن اجسام سنگین بپرهیزند.
درد و خونریزی دو عارضهی طبیعی روش رابربند محسوب میشود
به شرطی که با این شرایط همراه باشد:
عوارض جانبی نادر رابربند شامل:
پس از بستن باند لاستیکی پزشک به منظور تداوم درمان به بیمار خود توصیه میکند با مصرف مایعات فراوان و موادغذایی ملین به حرکت بهتر رودهای و پیشگیری از یبوست کمک کند.
هموروئیدوپکسی استاپلر یک روش جراحی مؤثر در انواع هموروئید پرولاپس
و هموروئیدهای داخلی پیشرفته (کمتر درجه دو و اغلب درجه سه و چهار) است. در این
روش با استفاده از یک دستگاه صتبلرس دایره برای برداشتن بافتهای هموروئیدی و بستن
زخم استفاده میکنند. بدون ایجاد برش با مسدود کردن مسیر خونرسانی به عروق
هموروئیدی به صورت منگنهای ابتدا باعث کوچک شدن آن سپس از بین کامل آن میشوند.
هموروئیدکتومی استاپلر به دلیل دستکاری انسانی کمتر
نسبت به هموروئیدکتومی معمولی در مدت زمان کوتاهتری حدود سی دقیقه انجام میشود و
پس از عمل درد کمتری برای بیمار ایجاد میکند. همچنین فرد در زمان کمتری بهبود مییابد.
اما خطرات و عوارض احتمالی آن شامل:
این روش پرهزینهتر ولی مدرنتر از روشهای دردناک هموروئیدکتومی سنتی است. البته بیمارانی که با این روش جراحی شدند با احتمال بیشتری نسبت به روشهای قدیمی دوباره بیماری را تجربه کردند و نیازمند جراحی دوم شدند.
برای مؤثر واقع شدن جراحی و بالا رفتن احتمال مؤفقیت آن لازم است تا مراقبتهای بعد از عمل را جدی گرفت. لیست مراقبتهای توصیهی شده شامل:
در دورهی نقاهت پس از عمل فرد باید در صورت مشاهدهی علایم خطر خود را سریع به یک مرکز درمانی جهت معاینه برساند که این علایم عبارتاند از:
در پایان عود بیماری به میزان تغییراتی که فرد در سبک زندگی بعد از عمل خود ایجاد کرده است نیز بستگی دارد. بدون اصلاح رفتارهای نادرستی که این اختلال را به وجود آورند، رهایی از آن حتی با بهترین اعمال جراحی ممکن نخواهد بود. پس به دست آوردن سلامتی علاوه بر پیشرفت علم و تکنولوژی، بدون توجه و خودمراقبتی فرد میسر نخواهد بود.
در صورتی که هموروئید فرد در مرحلهی خونریزی و درد مداوم قرار
داشته باشد، پزشک ترجیح میدهد قبل از اقدام به هر روش تهاجمی درمانی ابتدا روشهای
غیر جراحی را که کمترین میزان آسیب و عوارض را برای بیمار خواهند داشت را امتحان
کنند. این درمانهای غیر جراحی کم تهاجم معمولاً در مطب پزشک و بدون نیاز به بیهوشی
عمومی فرد و به صورت سرپایی انجام میشوند. برای بیمار هزینه کمتری نسبت به سایر
روشهای جراحی خواهند داشت و البته در بیشتر موارد مؤثر و کارآمد هستند. این روشها
شامل:
بستن باند لاستیکی (رابربند)
پزشک با قرار دادن یک یا دو باند لاستیکی حلقه مانند در
اطراف یک توده هموروئیدی و قطع گردش خون آن به از بین رفتن بافت آسیب دیده طی یک
هفته کمک میکند. این روش برای بسیاری از مردم مؤثر است.
وجود باندها میتواند برای فرد ناراحتکننده باشد و حتی
ممکن است پس از دو الی سه روز از استفاده شروع به خونریزی کنند اما به ندرت تشدید
میشود. عوارض جانبی جدی این روش بسیار محدود و بعید است.
تزریق (اسکلروتراپی)
در روش تزریق پزشک با تزریق یک محلول شیمیایی به تودهی
هموروئیدی ایجاد شده آن را کوچک میکند. درحالیکه تزریق میتواند درد و عارضهی
کمتری نسبت به روش باند کشی داشته باشد اما ممکن است به اندازه آن مؤثر نباشد.
انعقاد (مادون قرمز، لیزر و یا دو قطبی)
تکنیکهای انعقادی همراه با استفاده از لیزر، نور مادون
قرمز یا گرما میتوانند باعث تغییر سایز توده بواسیری ایجاد شده شوند به صورتیکه
تودهی برآمده در بواسیر داخلی چروک و کوچک شود. همچنین با این کار به کاهش یا
قطع خونریزی آن کمک میکند.
با وجود اینکه روشهای انعقادی عارضه و ناراحتی کمتری برای بیمار
نسبت به سایر روشهای غیر تهاجمی ایجاد میکند اما، هموروئید در این روش میتواند
نسبت به روش باند لاستیکی با احتمال بیشتری در آینده عود کند و برای فرد تکرار شود.
در نهایت پزشک زمانی تصمیم به جراحی بواسیر فرد میگیرد
که یا هموروئید فرد در مرحلهی پیشرفته و همراه با ترمبوز باشد یا اینکه به درمانهای
غیر جراحی مقاوم بوده و پاسخ درمانی ایدهآل را نداده باشد.
یک پزشک معتبر بهترین درمان را با توجه نوع و شدت بیماری
هموروئید فرد انتخاب میکند. بهترین درمان بواسیر،
درمانی است که علاوه بر ایجاد عوارض جانبی و مشکلات کمتر بعد از بتواند به بهترین
شکل ممکن علایم علایم بیماری فرد را از بین ببرد و کمتر عود کند. از طرفی برای
بیمار کمهزینه و مقرون به صرفه باشد. متأسفانه هیچیک از روشهای درمانی تمام
شرایط ایدهآل را با هم ندارند اما پزشک حداقل میتواند با تشخیص صحیح برای اولین
بار کارآمدترین روش را برای فرد انتخاب کند و از امتحان کردن روشهای مختلف درمانی
در فرد بپرهیزد.
هموروئیدکتومی یک عمل جراحی وسیع است که برای برداشتن هموروئیدهای
داخلی درجه سه و چهار، خارجی وسیع یا انواع ترکیبی آن استفاده میشود. اثربخشترین درمان بواسیر،
هموروئیدکتومی است به شرطی که فرد عوارض ناگوار احتمالی آن را بپذیرد.
این جراحی به دو شیوه متفاوت با نامهای باز و بسته
انجام میشود. باید توجه داشت که هر دو روش هموروئیدکتومی بسته (فرگوسن) و
هموروئیدکتومی باز (میلیگان مورگان) به یک اندازه میتوانند مؤثر و بیخطر باشند
اما روش بسته نسبت به روش باز در بلند مدت برای بیمار رضایتبخشتر خواهد بود. با
این وجود، هر دو روش ممکن است به درد شدید بعد از عمل منجر شوند.
در هموروئیدکتومی بسته پس از برش و خارج کردن بافت
هموروئیدی ملتهب ناحیهی بریده شده را بخیه میکنند تا از خونریزی و عفونت احتمالی
آن جلوگیری کنند. اغلب در هموروئیدهای داخلی از شیوهی هموروئیدکتومی بسته استفاده
میشود. این شیوه در ۹۵ درصد موارد مؤفقیتآمیز خواهد بود.
در هموروئیدکتومی باز نیز با شیوهای دیگر ناحیهی آسیب
دیده را برش داده و خارج میکنند، با این تفاوت که دیگر محل برش را کامل بخیه نمیزنند
و اجازه میدهند باز بماند تا خود جوش خورده و بسته شود. البته گاهی اوقات پزشک
تشخیص میدهد که باز ماندن محل برش احتمال عفونت را بالا میبرد و با احتمال کمتری
خودبهخود مسدود میشود پس ترجیح میدهد محل را بخیه کند و با یک روش ترکیبی باز
و بسته جراحی خود را به پایان برساند.
به منظور به حداقل رساندن یا جلوگیری از درد پس از
هموروئیدکتومی، روشهای ترکیبی دیگری نیز ابداع شده است که با بستن عروق میزان درد
را کاهش میدهد و نیاز به مراقبت بعد از عمل کمتری دارد. هموروئیدکتومی به دلیل
عوارضی که دارد بیشتر در مواقع بحرانی و زمانی که درمان فرد با روشهای کمتهاجمیتر
با شکست رو به رو شده است، پیشنهاد میشود.
جراحی زیر بیهوشی عمومی یا بیحسی نخاعی فرد در اطاق
عمل مجهز توسط پزشکان باتجربه و با کمک انواع ابزار تیز مانند یک چاقوی کوچک جراحی
یا قیچی انجام میشود. با این همه اعمال تهاجمی که در مقعد فرد انجام میشود طبیعی
است که فرد درد رنجآوری را پس از برطرف شدن اثر بیهوشی و بیحسیهای موضعی احساس
کند. احتباس موقتی ادرار و مدفوع و به دنبال آن عفونت ادراری از عوارض دیگر
هموروئیدکتومی است. البته در موارد نادر بیاختیاری مدفوع یا تنگی دریچه مقعد نیز
رویت شده است.
حداقل یک شب بستری در بیمارستان برای مراقبت از فرد تا
زمان برگشتن به حالت عادی و بهبود نسبی آن نیاز است، مگر اینکه فرد با رضایت خود
بخواهد بیمارستان را ترک کند که در این صورت باید پس از به هوش آمدن و برگشتن به
حالت طبیعی تا زمان حداقل یک بار دفع ادرار در بیمارستان بماند سپس با داروهای
تجویزی و مراقبتهای توصیهی شده بعد از عمل و هشدار علایم خطر ترخیص گردد. البته
به دلیل خارج نشدن کامل اثرات مواد بیهوشی فرد از رانندگی تا خانه منع میشود.
ترس از جراحی به خصوص در ناحیه مقعد مانع پیگیری درمان بواسیر در بسیاری از افراد مبتلا است. در گذشته جراحی تنها درمان قطعی
هموروئیدهای وخیم بوده است ولی امروزه با پیشرفت علم روشهای نوین و کمدردسرتری
کشف شده است که بدون نیاز به بستری در بیمارستان و بیهوشی میتواند با عارضه و
تهاجم کمتری به بهبود سریعتر فرد کمک کند. انواع لیزردرمانیها، کرایو (فریز کردن
عروق ملتهب)، اسکلروتراپی (تزریق محلولی) جایگزین خوبی برای روشهای قدیمی جراحی
باز شده است.
اما با این حال ممکن است بسته به شدت بیماری پزشک جراحی
را نیز تجویز کند. اولین مرحله از درمان بواسیر،
درمان علامتی آن به صورت کنترل خونریزی به منظور جلوگیری از کمخونی فرد است. سپس
علتیابی هموروئید و مشاوره در زمینه تغییر در سبک زندگی و عادات غذایی فرد میتواند
در پیشگیری از پیشرفت بیماری مؤثر باشد. در صورتیکه علت ایجاد این مشکل یک بیماری
زمینهای باشد باید درمان آن بیماری نیز جزئی از اقدامات درمانی قرار گیرد. در
مرحله بعدی باید خود بیماری بسته به شدت آن درمان شود سپس عوارض ایجاد شده مانند بدشکلی
ناحیهی مقعد برطرف گردد.
در صورت بیتأثیر بودن درمانهای ابتدایی و قطع نشدن
خونریزی نیاز به جراحی وجود دارد. در واقع اقدام به جراحی آخرین مرحلهی درمان
بیماری هموروئید است. اگر سایر روشهای درمانی هموروئید مؤفقیتآمیز نباشند یا
هموروئید فرد آنقدر بزرگ باشد که به درمانهای دیگر پاسخ ندهد، پزشک چارهای جز
عمل جراحی بواسیر نخواهد داشت. جراحی هموروئید همیشه نیازمند بستری در یک مرکز
درمانی یا بیمارستان را ندارد و بسته به نوع میتواند به صورت سرپایی نیز انجام
شود. انواع روشهای جراحی هموروئید شامل:
هموروئیدکتومی مؤثرترین و کاملترین راه درمانی بواسیرهای شدید است. در هموروئیدکتومی اقدام به برداشتن کامل تودهی هموروئیدی میکنند که با توجه به محل زایده ممکن است به دو روش جراحی باز (میلیگان مورگان) یا بسته (فرگوسن که اغلب در انواع داخلی استفاده میشود.) انجام شود. عمل جراحی ممکن است با یک بی حسی موضعی همراه با آرام بخش یا با یک بی حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام شود. در این روش معمولاً ناحیهی جراحی پس از عمل دردناک خواهد بود که با مسکنهای تجویزی پزشک و توصیهی به نشستن در وان یا لگن آب گرم قابل کنترل خواهد بود. از دیگر عوارض احتمالی هموروئیدکتومی اختلال و مشکل شدن دفع ادرار و در نتیجه ابتلا به عفونت ادراری در فرد است.
در روش هموروئیدکتومی استاپلر یا هموروئیدوپکسی استاپلر همانند یک
منگنه جریان خون به بافتهای هموروئیدی را مسدود میکنند. این روش معمولاً فقط
برای بواسیرهای داخلی استفاده میشود. روش استاپلر نسبت به هموروئیدکتومی باز یا
بسته از درد بعد از عمل کمتری همراه است و فرد زودتر از سایر روشهای جراحی سرپا
شده و میتواند به زندگی روزمره خود بازگردد.
احتمال عود هموروئید و بیرون زدن بافت راستروده از
مقعد فرد در آینده با روش جراحی استپلر بیشتر است. سایر عوارض هموروئیدکتومی
استپلر شامل خونریزی، احتباس ادرار و ندرتاً عفونت پس از عمل است.
یک روش کمکی است که معمولاً همراه با هموروئیدکتومی با توجه به شرایط بیمار انجام میشود. در این روش دیوارهی عضلهی داخلی دریچهی مقعدی را با برش باز میکنند تا از میزان فشار وارد بر آن بکاهند. این روش به کاهش درد بیمار پس از عمل نیز کمک خواهد کرد.
یکی از گزینههای درمانی هموروئید ترمبوزه فرصت دادن به بدن برای جذب
آرام لخته طی چند هفته است. در این مدت حمام آب گرم، پماد و کرمهای کاهنده درد
برای التیام فرد توصیه میشود. داروهای علامتی جدیدتر مانند نیفدیپین موضعی از
مزایای درمانی بیشتری نسبت به داروهای مصرفی قدیمیتر مانند پماد لیدوکائین دارد.
اگر چه درمان علامتی غیر جراحی مانند ملین و نرمکنندههای
مدفوع، افزایش فیبر رژیم غذایی، افزایش مصرف مایعات، حمام نشستهی آب گرم و مسکنها
در بهبود علایم فرد نقش به سزایی دارد اما گاهی جراحی هموروئید ترومبوزه تنها راهکار
است. البته عمل جراحی اورژانسی هموروئید خارجی ترومبوزه حاد با میزان عوارض و
احتمال عود کمتر و سطح بالایی از رضایتبخشی بیمار همراه است.
در روش جراحی سرپایی پس از بیحسی موضعی با ایجاد یک برش
لخته را فشرده و به صورت کامل تخلیه میکنند. این روش بهتر است در ۷۲ ساعت
ابتدایی بروز لخته انجام شود تا مفید واقع شود. متأسفانه این روش با وجود سریع و
آسان بودن در بیشتر موارد ناکارآمد است و مجدداً دچار لختگی و درد میشود. در یک
روش وسیعتر به نام هموروئیدکتومی لخته و عروق خونی در هموروئید، کامل حذف میشود
که طولانی اثرتر و مؤفقیتآمیزتر است.
هموروئید داخلی را میتوان با توجه به شدت آسیب و بر حسب درجهی آن به صورت اختصاصی درمان کرد که شامل:
روشهای غیرجراحی کارآمد در درمان هموروئید داخلی که بیشتر با مسدود کردن جریان خون به هموروئید با روشهای متفاوت باعث از بین رفتن بافت هموروئیدی میشود شامل:
درنهایت آخرین خط درمانی هموروئید داخلی پیشرفته جراحی هموروئیدکتومی به خصوص نوع استاپلر است که میتواند به صورت قطعی با شکست کمتری فرد را از بیماری هموروئید داخلی نجات دهد.
از آنجایی که دلایل ایجادکننده این اختلال متفاوت هستند، پیشگیری و درمان نیز باید با توجه به علت آن انجام شود. پزشک معمولاً درمانهای غیر تهاجمی و توصیههای مشاورهای در زمینه تغییر آداب تغذیه و سبک زندگی را برای بهبود این نوع بواسیر تجویز میکند. با این وجود اقدامات پیشگیرانه استاندارد که معمولاً هم برای کاهش خطر ابتلا و هم درمان پیشنهاد میشود شامل:
در موارد پرولاپس پیشرفته و درصورتی که هیچ یک از درمانهای گفته شده نشانههای فرد را بهبود نداد جراحی هموروئیدکتومی از جمله نوع اختصاصی استاپلر پیشنهاد میشود.